Nang matulungan ni Karina ang ginang na makatayo ay iginiya siya nito palabas sa kwarto. Papunta sa ika-anim na silid. Katulad nang sa panaginip ni Karina, mayroon din itong nakasulat na "volver al pasado."
Nang makapasok sa silid ay dumeretso ang Ginang sa kama at pilit inuusod ang katre. Lumapit naman si Karina at tinulungan ang ginang upang maiusod ang katre. Nang maiusod ay tumambad sa kanya ang isang sikretong kwadradong lagusan."Anong mayroon sa lagusan na yan?" kinakabahang tanong ni Karina sa ginang.Ngunit hindi sumagot ang ginang, bagkus binuksan ang takip ng kwadradong lagusan. Dahil sa sobrang tagal at hindi na muling nabuksan ang lagusan, kumalat ang sobrang kapal na alikabok nito."Ilang taon n'yo na bang hindi nalilinis ito?" maubo-ubong tanong ni Karina sa Ginang."Maraming taon na, iha. Simula nang pumalya ang aking nagawa, hindi ko na muli itong nabuksan pa," paliwanag ng Ginang.Iginiya ng Ginang si Karina sa pababa ng lagusan. Nagsindi ng lampara ang ginang upang mailawan ang kanilang madaraanan. Isang madilim na pasilyo ang bumungad sa kanila.Ang pader ay gawa sa pinagpatong-patong na bato. Sa mga pader na ito ay may mga nakasulat na iba't-ibang lengguahe at may mga nakaukit na kung ano-anong simbolo. May mga estatwang hindi niya mawari ang hitsura. Sa bawat pasilyong madaraanan nila ay sinisindihan nang ginang ng apoy ang kandila.Sa dulo nito ay may isang silid. Nang makapasok sila ay namangha si Karina, sapagkat ang bumungad sa kanila ay parang isang loob sa isang simbahan ang estilo. Gawa sa ginto ang lahat ng mga kagamitan.Kapansin-pansin ang altar sa gitna at isang mesang mahaba na pinalibutan ng mga kandila.Lahat ng kandilang nakapalibot dito ay sinindihan ng ginang. Nang masindihan lahat ay inutusan si Karina na humiga sa mesa. "Kung gusto mong makabalik sa nakaraan at matupad ang iyong kahilingan, humiga ka sa mesang iyan at pumikit ka ng taimtim, iha. Tanging ang may busilak na puso lamang at ang kwintas mong susi ang tulay upang ika'y makapasok sa pinto ng nakaraan. Sundan mo lamang ang liwanag at igigiya ka nito papunta sa pinto ng nakaraan," mahabang litanya ng Ginang.Tumalima naman ang dalaga, humiga nga at pumikit. Nais niya nang makapiling magmuli ang kanyang kasintahan kaya naman walang pagaalinlangan niyang sinunod ang utos ng Ginang.Nang makapikit ang dalaga ay sinimulan na nang ginang ang ritwal upang makabalik sa nakaraan ang dalaga."Halika, bumangon kana d'yan at sundan mo ako roon," yaya ng batang babae na mukang anghel sa ganda. "Dadalhin kita sa bagay na inaasam-asam mo," tumatawang dagdag pa nito.Pupungas-pungas na bumangon ang dalaga. At nagulat sa kanyang nakita. Isang pasilyong napakaliwanag at tila umuusok ang sahig. Naguguluhan man ang dalaga, sinundan parin ang kaaya-ayang bata habang ito'y pakanta-kantang tumatakbo.Tumigil lamang ang magandang bata nang tumapat ito sa mahiwagang pinto. Napatingin naman ang bata sa kwintas na suot ng dalaga na si Karina. Wari ba ay nagsasabi na susian niya na ang pinto.Kinakabahan man ang dalaga ay itinapat niya ang kwintas sa susiang pinto. Dahan-dahan niya itong binuksan at nang humakbang papasok ay unti-unting nabuwal ang dalaga hanggang siya ay mahulog sa malalim na kadiliman."Gising na, Rina! Natutulog ka na naman, ang aga-aga pa 'no!" gising nang kanyang kaklaseng si Abby. Maingay at magulo ang nabungaran ni Karina pagkagising niya.Gulat na napatingin si Karina sa kaklase niyang si Abby, sapagkat ang Abby na kilala niya sa kasalukuyan ay mataba at may katandaan na ang mukha. Ngunit ang Abby na nasa harap niya ay payat at bata pa ito at nakauniporme. Tulad nang suot nila noong sila ay nasa kolehiyo."Ang bilis mo naman pumayat? at bakit nakasuot ka ng uniporme?" Nagtatakang tanong ni Karina sa kaibigan."hehehe... baka kasi may pasok tayo?" barang na sagot ni Abby sa kaibigan. "Mukha atang tumitira kana," tawang-tawang dagdag pa ng kaibigan.Nang tingnan niya ang sarili ay lalong nagulat si Karina. Nakatupe ang mahabang manggas ng kanyang uniporme, mahabang buhok at may suot na telang venda sa kanyang ulo. Hinanap rin niya ang nakasulat na petsa sa pisara upang makasigurado."Ika-3 ng Pebrero, 2006," mahinang bigkas ni Karina na hindi makapaniwala."Aaaaaaaahhh!!! bumalik na akooo sa nakaraan!!!!" Nagtatatalon at tuwang-tuwang sigaw ni Karina. Halos magtaasan ang balahibo ng dalaga sa sobrang sayang nararamdaman."Takas ka ba sa isang asilo? (Asilo, isang kulungan ng mga taong may sira sa ulo o nababaliw) Nakatulog ka lang, kung ano-ano na ang iyong mga pinagsasabe d'yan," nakakunot-noong wika ng kaibigang si Abby. "Umayos ka nga!" dagdag pa nito sa kaibigan.Ngiting-ngiti naman si Karina na yumakap sa kaibigan nang napakahigpit. "Sobrang natutuwala lang ako, ayaw mo ba noon?" maluha-luhang wika ni Karina sa kaibigang si Abby."Kow, ewan ko sa'yo ! Naging siraulo ka pa ata nang dahil sa pagtulog mo," sabay irap sa kaibigan habang paupo sa silya.Biglang tahimik ang buong klase nang dumating ang kanilang guro kasabay ang isang gwapong lalakeng estudyante. "Sige na, magpakilala kana, iho!" wika ng guro nila sa gwapong estudyante."Magandang umaga, Harvey Montefiero, 18, Hindi sa'yo, hindi rin sa'yo pero sa kanya," huling turo kay Karina ng bagong estudyanteng si Harvey.Natatawa naman na kinikilig si Karina habang nakatingin sa nobyong si Harvey, ito ang una nilang pagkikita ng nobyo.Unang pagkikita pa lamang ni Karina at Harvey ay espesyal na ang nararamdaman nilang dalawa sa isa't-isa."Hala, ang aga niyan, Rina! Uminom ka muna ng tubig at nang mahimasmasan ka d'yan. Para kang uod na inaasinan!" Biro ni Abby sa kaibigan. "Gugupitin ko itong buhok mo, hanggang dito ang abot e!" dagdag na biro pa ng kaibigan."Pwedeng makiupo?" Nakatinging sa matang tanong ni Harvey kay Karina. "D'yan sana sa kandugan mo!" biro pa ng kasintahan.Tila naman tumigil ang ikot ng mundo ng dalagang si Karina ng makitang nasa harap niya na ang kanyang nobyo at humihingi ng permiso upang siya'y makatabi.Natatawa namang napa-oo na lang si Karinang hindi makapagsalita nang dahil sa tuwang nararamdaman. Kay tagal niyang hinintay na marinig muli ang boses ng kanyang nobyo at masilayan muli ang mukha nito.Kinurot-kurot ni Karina ang kanyang daliri upang makatiyak na siya nga ay hindi nangangarap lamang. Nang makaramdam ng sakit ay muling ngumiti sa harap ng nobyo at nagpakilala.Karina Villafuerte, ang iyong nobya este kaklase. Matawa-tawang pakilala ni Karina sa kanyang nobyo. "Upo ka-Aray!" napahiyaw na wika ni Karina sapagkat kinurot na pala siya ng kaibigang si Abby sa bewang."Siraulo na talaga ito! nakukulam na ata." pailing-iling na wika ng kaibigan. "Pasensya kana, Harvey. Nalipasan ata ng gutom itong kaibigan ko," natatawang wika ni Abby kay Harvey. Sabay bulong na "parehas nga ata silang nalipasan."sabay tingin sa kaliwa.Matapos ang kanilang unang klase ay nagmamadaling hinala siya ni Abby."Dalian mo! Mauna ka na at ipasa ito kay sir! Iihi pa ako, inaantay niya na 'yan!" bilin nito bago umalis sa aking harapan.Dali-dali naman akong umalis ngunit hindi pa man ako nakakalayo ay may isang lalake na ang bumangga sa akin at nabitawan ko ang aking mga dala. Tila nakakaakit pamilyar ang amoy nito. Napakabango sa ilong. Ngunit ng maalala ang ipapasa ay agad akong yumuko at dali-daling pinulot ang aking mga nabitan."Sorry, nagmamadali kasi ako," sabay alis ko na hindi ko man lang nasulyapan kung anong hitsura ng mabangong lalakeng iyon."Ang Pag-ibig na na-udlot muling ibabalik.""Ikinagagalak kitang makilala, Binibining Karina," tumingin siya sa mga mata ng dalaga sabay kuha sa kamay ni Karina at masuyo itong hinalikan."Nais kong malaman mo na sa unang silay pa lang ng aking mga mata ay naramdaman na ng aking puso ang pag-ibig ng puso ko para sa'yo. Huwag ka sanang lalayo o madidismaya. Pakiramdam ko ay sasabog ang aking dibdib kung hindi ko masasabi ang aking nararamdaman," madamdaming hayag ni Harvey sa dalagang si Karina.Sa sobrang kilig at tuwa ni Karina sa nobyo, lumapit at niyapos nang mahigpit ng dalaga ang kasintahan. "Ako rin!" maluha-luhang bulalas ng dalaga sa kasintahan.Kinagagalak rin kitang makasamang muli... dugtong ni Karina sa kan'yang isipan.Hindi mapigilang yakapin ng dalaga ang binata sa sobrang pananabik na muli niya itong makasama sapagkat ilang taon niya rin itong inaasam-asam na makasama. Ngayon ay gagawin niya ang lahat upang mabago ang kapalaran ng kaniyang kaawa-awang nobyo."Hoy! dalag
Sinipat ni Karina sa salamin ang suot na puting pang-itaas na may mahabang manggas na pinatungan ng asul na panlamig, pantalon na tamang-tama ang sukat sa kan'yang baywang at binti at ang pinaka huli ang paborito niyang puting sapatos."Tama na siguro ito, ay oo nga pala ang mga singsing ko." Matapos magbihis at magayos ay dumeretso na si Karina sa Paaralan.Eksaktong ala sais 'y medya ng umaga nang makarating si Karina sa Paaralan. Ang ibang kaklase ay mga nagsipagakyatan na sa loob ng bus at ang iba naman ay inaantay ang mga kaibigan nila."Karina! dito!" Sigaw ng kaibigang si Abby na inginunguso ang katabing si Harvey na may katabing isang maputing babae. "Bakit ngayon ko lang siya nakita? Bagong nakaraan? Bagong mga tao din sa buhay namin?" Tanong sa sarili ni Karina.Lumapit naman si Karina at bumeso sa kaibigan. Pasimpleng sinilip si Harvey at ang kasama nito at taas noong nag-aya sa kaibigan na umakyat na sa loob ng bus."Napakagwapo talaga ng aking nobyo" sambit sa sarili ni
Nakaramdam ng magaan na pakiramdam si Karina nang masuyo s'yang hinalikan ng kan'yang nobyo. Maingat niyang hinaplos ang pisngi, mata, ilong at bibig ng kan'yang nobyo."Hindi mo lang alam, masaya akong nakikita ka lalong-lalo na ang iyong pagngiti. Habang musika naman sa aking pandinig, ang marinig ang iyong tinig at ang pagpikit ng talukap ng iyong mga mata. Lahat ng iyan ang bumubuhay sa akin." malambing na nakangiting wika ni Karina sa nobyo."Una pa lang kitang nakita noon, nabihag mo na ang puso ko. Naalala mo ba noong panahong umuulan, inabot mo sa akin ang iyong payong at agad sumakay ng sasakyan? Simula ng araw na iyon, ako'y pabalik-balik sa lugar na iyon upang ika'y muling makita. Ngunit sa kasamaang palad palage akong nabibigo. Ngunit sa huli ay nakita kitang pasakay sa sasakyan, suot ang uniporme ng ating paaralan. Kaya naman dali-dali ako nagpalipat sa ating paaralan upang ika'y makasama." Mahabang litanya ni Harvey sa nobya."Kaya huwag ka nang malulungkot sapagkat ako'
Nang maalala ang sumigaw ay dali-daling lumabas si Karina at sinilip kung saan banda iyon. Nang makita naman siya ni Harvey ay agad siya nitong nilapitan at sabay nagpunta sa kinaroroonan ng kanilang kasamahan.Takot na takot at namumutla ang kamag-aral nilang si Joshua nang makita nito ang kamag-aral na si Emily Parenes, na naliligo sa sariling dugo at wala nang buhay. Sa kamay nito ay may isang papel na may nakasulat na "perdóname por mi pecado."Sa labis na pagkatakot ay hindi na ito nakatayo pa mula sa kanyang kinasasadlakan. Nanginginig at sumisigaw ng tulong habng tinuturo ang bangkay.Nalulungkot ang dalagang si Karina sa nasaksihan sapagkat pakiramdam n'ya ay may kasalanan din s'ya. Alam n'ya na sana na mangyayari ito ngunit kanyang nakaligtaan."Nakakaawa naman ang sinapit niya, galit na galit siguro ang gumawa sa kanya n'yan!" usyoso ng isa nilang kamag-aral.Kaawa-awa ang sinapit ng biktima sapagkat ito'y tadtad ng saksak at ginilitan ang leeg.Dahil sa nangyaring krimen ay
Bago magpaalam si Karina sa kanyang ina ay ibinigay niya ang lokasyon ng kanyang pupuntahan. Sakaling may mangyari mang masama sa kanya ay alam nito kung saan siya hahanapin.Ganoon ang laging bilin sa kanya ng kanyang ina, sa bawat pag-alis niya ay laging nakasulat ang lokasyon. Napakabait at napakamaalaga ng kanyang ina. Bukod sa isang simpleng maybahay ang kanyang ina, tumutulong din ito sa pagpapalago ng kanilang negosyo ng kanyang ama.Simple lang ang pamumuhay na mayroon sila Karina. Mayroon silang mga palayan, taniman ng gulay at palaisdaan na pinagtutulungan ng kanyang ama at ina.Nang nasa biyahe na ang dalaga ay napatigil siya nang mapansin ang isang matandang pulubi. Dahil sa likas na maawain ay naisipan niyang bigyan muna ito ng makakain.Ngunit sa paglapit niya ay bigla na lang nito hinawakan ang kan'yang kamay. "Hindi ka taga-rito! Nais mong baguhin ang iyong nakaraan? Hindi iyon mababago kung hindi ka magsasakripisyo! Kailangang ng kapalit upang mabago ang nais mo!" Bu
Panay ang kulitan ng dalawang magkaibigan habang pababa ng hagdanan habang si Noah naman ay pasulyap-sulyap lamang sa dalawa at paminsan-minsan ay nakikitawa."Ano ba 'yang suot mo? parang daig mo pa yung lolo ko sa pormahan ah." pambubuksa ni Remualdo kay Abby habang pababa sila ng hagdanan kasama si Noah."Hoy, gagi! mahal 'to noh!!! Kesa naman d'yan sa suot-suot mo para kang lumpia na binalot ng mahigpit, kulang na lang sa'yo ay sarsa!" pangbabalik asar ni Abby sa kaibigan.Pailing-iling naman ang binatang si Noah habang papalit-palit ang tingin sa dalawang kasama pababa ng hagdanan."Jusko day, kaya wala kang jowawis. Sasamahan kita mamili sa susunod para naman hindi kana mukhang kasapi ng aking mga ninuno." may pailing-iling pang wika ni Remualdo."Nako! 'wag mo'ko idamay sa mga ninuno mo na katutubo. Aba, teka! buti na lang hindi mo sila kakulay ano? anak araw ka kasi! patuloy na pambubuska ni Abby.Bigla namang tumahimik ang dalawa ng makasalubong ang ina ni Noah. Ang binata na
Nagpagpasyahan ng mga magkakaibigan na magpunta sa isang depatamento ng isang pamilihan upang mamili ng kanilang ka-kailanganin para sa kanilang gagamiting proteksyon sa kani-kanilang sarili para makaiwas sa masasamang tao na may balak na tangkain silang saktan o ang pagtangkaan silang patayin."Rina, tingnan mo bagay ito sa'yo!" komento ni Abby sa kaibigan habang hawak-hawak ang damit at ipinapakita kay Rina.Isa itong bestida na kulay lila na may maikling manggas na aalon-alon, na aabot lamang sa gitna bago makarating ng kanyang tuhod."Ay, ang ganda nga!" sagot naman ni Karina habang tuwang-tuwa na nakamasid sa damit na hawak ni Abby."Bagay sa'yo yan, bilhin mo na!" singit ni Noah na tila nagningning ang mata ng ibaling ni Rina ang mata sa kan'ya."Masyadong maikli yan, makikita agad ang pundyo mo d'yan kapag yumuko ka!" tutol naman ni Harvey na animo'y makikita nga ang pundyo ni Rina.Sumimangot naman si Karina ng marinig ang sinabi ng kasintahan. Gusto niya din sana magsuot ng g
Isang nagbabagang balita, isa na namang babae ang natagpuang patay malapit sa isang lumang gusali kaninang madaling araw. Kinilala ang biktima na si Leah Panganiban, 19 na taong gulang. Ang biktima ay puno ng saksak ng matagpuan."Bakit mo pinatay, Ma?" tanong ni Karina sa ina."Kinikilabutan ako sa mga balita ngayon, ang dami nang namamatay na estudyante. Kaya ikaw ay lagi kang mag-iingat. Aba! sobrang delikado na ngayon. Huwag na huwag kang pagala-gala sa kalsada ng mag-isa, baka ikaw ay mapagtripan ng mga adik. Hindi natin alam kung kailan tayo mapapahamak kaya, ingat-ingat!" sermon ng kanyang ina sa kan'ya."Opo, palagi ho, Mama." ngiting sagot ni Karina sabay yakap sa ina."Oh, siya ika'y muna ay magpahinga doon sa kuwarto mo at baka mabinat ka kakagaling mo lang sa sakit, aba!" taboy kay Rina ng kanyang Ina."Opo, iidlip muna ako, Ma. Medyo masakit din ang ulo ko." sagot naman ni Rina habang minamasahe ang noo."Heto ang tubig, mayroon ka pa namang gamot sa aparador mo, kunin mo