"SALAMAT, Mina." Nakangiti kong kinuha ang brown envelop na inabot ng katulong. Nagpasuyo kasi akong magpa-print at photocopy sa kaniya ng mga documents ko.
"Mag-aaplay kayo ng trabaho, Ma'am?" curious na tanong nito."Oo eh. Nakakainip kasi rito, wala man lang akong mapagkaabalahan."Halos isang linggo na rin mula nang manirahan ako roon. Wala naman akong problema maliban sa tigre kong asawa pero nagagawan ko naman na iyon ng paraan. Itinataon ko na lang lagi na wala ito kapag bababa ako sa kusina o sa sala para hindi ako makaramdam ng tensyon. Wala naman akong ginagawa maliban sa pagkain at panonood ng tv. Minsan nagkukuwentuhan kami ni Mina. Pero 'pag alam kong paparating na si Jass ay umaakyat na ako sa taas. Akala ko talaga, may kalalagyan na ako nang aksidente kong matapon ang tsaa sa kuwarto niya.Dahil bagong salta ako sa lugar na iyon ay hindi pa ako pamilyar kung ano'ng trabaho ang puwede kong mahanap doon. Minsan sumabay ako kay Mina nang pumasok na ito sa school. May nakita akong mall. Pumasok ako para mag-window shopping and accidentally nakakita ako ng appliance store na hiring ng sale staff. Alam kong wala iyong kaugnayan sa natapos ko pero takot kasi akong mag-aplay sa malalaking korporasyon. Nasanay kasi ako roon sa amin na sa isang grocery store lang ako napadpad. Pero at least naging supervisor ako.Nagpasa ako ng resume doon kinabukasan. Luckily, dahil urgent hiring daw sila ay deretso interview na ako. And I passed it. At dahil sa mataas kong grado at two years experience ko bilang supervisor ay natanggap ako agad. Medyo nanghihinayang pa nga sila dahil mababa lang daw na posisyon iyon kumpara sa natapos ko. Sa akin, okay lang naman. Ang mahalaga may mapagkakaabalahan ako. Kaysa naman sa bahay lang ako lagi. May mga personal needs din ako na kailangan kong mabili. Baka maubos ang ipon ko. Buti ba kung mahihingan ako.Sa sumunod na araw nga ay nagsimula na ang training ko. Alas-nueve ng umaga hanggang ala-sais ng gabi. Dahil alas-otso palagi ang dating ni Jass, 7:30 pa lang umaalis na ako. Wala siyang alam sa pag-aaplay ko at kahit alam kong may kasunduan naman kaming walang pakialamanan ay ayaw ko pa ring lantarang magpakita sa kaniya.Sumakay pa ako ng traysikel palabas ng subdivision, pagkatapos ay jeep naman papuntang mall. Hindi naman kalayuan.Eight-thirty nagpapapasok ng mga empleyado sa loob kaya madalas ay naghihintay pa ako sa labas."Jen..." Tumawag si Dino."Hmmm? Kumusta na? Natanggap na ako sa inaplayan kong trabaho rito," masayang balita ko sa kaniya."Talaga? Saan 'yan? Balak ko rin sanang maghanap ng trabaho. Nandito na ako sa bahay ng pinsan ko sa may Muntinlupa."Bahagyang nanlaki ang mga mata ko. "Nandito ka na pala, hindi mo sinabi sa akin!""Isusurpresa sana kita. Kararating ko lang naman ngayon. Nasaan ka? Gusto kitang makita. Na-miss kita."Napasinghap ako. I missed him too. "Dito ako sa may SunMall, sa may Muntinlupa rin. Kaya lang papasok na ako sa trabaho. Hindi ako makakasama sa 'yo." Kung puwede lang sana lumiban ay gagawin ko. Kaya lang hindi maaari dahil trainee pa nga lang ako. Baka isipin pala-absent ako at tanggalin agad."Pupunta ako sa work mo, puwede ba 'yon? Gusto lang talaga kitang makita."Sumang-ayon ako. Ganoon naman siya kahit dati. Minsan kunwari ay bibili siya sa grocery store na pinagtatrabahuhan ko pero ang totoo ay sisilay lang siya sa akin. Kaya naman ako napamahal sa kaniya nang todo. Dahil sweet siya at gumagawa talaga parati ng paraan para magtagpo kami.Sinabi ko kung saang floor at pangalan ng store kung saan ako nagtatrabaho. Pagpasok ko sa loob ay ganado at good mood ako agad.First day ng training ko iyon at naging maayos naman. Mabait ang nagturo sa akin at na-gets ko agad ang mga itinuro nito. Medyo pamilyar na kasi ako paggawa ng sales report, sa pagre-receive ng item at pagpa-punch ng produkto sa counter. May ibinigay rin sa aking list ng mga code at kung ano-ano pang reminder.Madalas ay observation lang naman ang ginagawa ko. Pero ibang bagay talaga ang malimit kong obserbahan. Ang mga taong dumadaan at pumapasok sa loob ng store. Because I was waiting for Dino to come.Nakatago ang cellphone ko sa bag na nasa locker kaya hindi ko siya ma-message at hindi ko rin alam kung nasaan na ba ito. Hanggang sa sumapit ang breaktime. Dali-dali kong hinagilap ang cellphone sa bag. Papunta pa lang pala siya 30 minutes ago. Lumabas agad ako ng store para maghanap ng puwedeng makainan. Sinabihan ko siyang doon kami magkita. Naka-order na ako at magsasampung minuto na ring naghihintay nang may lalaking umupo sa tapat ng kinauupuan ko."Jen..."Agad napawi ang pagkainip ko nang sa wakas ay makita ko na ang lalaking pinakahihintay ko."Buti nahanap mo ako agad," ngiting-ngiting sabi ko."Siyempre may iba pa bang maganda rito, ikaw lang naman," pambobola pa nito sa akin. "Na-miss kita, Jen. Kumusta ka na? Pasensya na kung pinaghintay kita."Umiling-iling ako. "Wala 'yon, Dino. Okay naman ako. Na-miss din kita.""Maayos ba ang trato sa 'yo ng asawa mo? Hindi ka naman ba sinasaktan?""Hindi naman, Dino. Hindi naman kami no'n nagkikibuan.""Alam niya ba na nagtatrabaho ka na rito?" he asked again.Umiling ako. "Hindi. Pero huwag mong alalahanin 'yon, wala naman iyong pakialam sa akin."Mayamaya ay dumating din ang in-order kong pagkain. Sinadya ko talagang pandalawang tao iyon. Inaya ko na muna siyang kumain.Nang kinagabihan ay nagkita kaming muli. Inabangan niya ako sa labas ng store. Paglabas namin ng mall ay kumain muna kami ng mga street foods. Treat niya this time. Aminado si Dino na hindi pa niya ako kayang ilibre sa mga disenteng kainan dahil wala pa siyang nahahanap na trabaho. Pero wala namang kaso iyon sa akin dahil nakikita ko naman na sinsero siya sa sinasabi at pinararamdam sa akin.Sumakay na kami ng jeep pauwi sa tinutuluyan ko makalipas ang tatlumpung minuto. Sumama si Dino kahit na ilang beses ko siyang pinigilan. Gusto niya lang naman daw malaman kung saan ako nakatira ngayon. Ngunit mahigpit ko siyang pinagbawalan na huwag na huwag magpupunta roon nang walang pasabi sa akin. Mahirap na't mahuli kami ng asawa ko."Sige na, tutuloy na ako," paalam ko pagbaba namin ng jeep."Ingat ka," paalala niya.Ngumiti ako. "Ikaw ang mag-ingat, pauwi ka pa lang," aniko."Balang-araw, mapapatunayan ko rin kay Mang Juanito na karapat-dapat ako sa 'yo. Magsisikap na talaga ako." Napabuntong-hininga pa ito.Kinuha ko ang kaniyang kamay. "Huwag ka mag-alala. Kung hindi ka man niya tanggapin, ako tanggap kita. Pareho nating pagsisikapan na umangat tayo sa buhay."Ginantihan niya ng mahigpit na hawak ang aking kamay. "Hindi kita bibiguin, Jennifer." Kinabig niya pa ako para hagkan sa noo.Mayamaya, nagpaalam na kami sa isa't isa. Naglakad lang ako papasok sa subdivision dahil kung tutuusin ay kayang-kaya namang lakarin. Nabasa ko pa ang mensaheng pinadala ni Dino na nakasakay na raw siya ulit ng jeep. Hindi muna ako nag-reply dahil minadali ko na ang aking paglalakad. Nag-text din ako kay Mina na buksan na niya ang maliit na pinto ng gate dahil malapit na ako. Ayaw ko kasing mag-doorbell at baka marinig ni Jass.Pagdating ko nga ay bukas na iyon. Nakahinga ako nang maluwag. Dahan-dahan ko pa iyong isinara para hindi makalikha ng ingay. Deretso akong pumasok sa main door.Lumibot pa ang mga mata ko para hanapin kung nasaan ang asawa ko sa papel. Walang tao sa sala. Sarado rin ang pinto ng kuwarto nito. Dali-dali akong tumakbo paakyat sa hagdan. Bitbit ko ang aking isinuot na leather black shoes.Akala ko ay mission accomplished na nang makalagpas na ako sa kuwarto ni Jass. Pero wala pa akong isang dipa nang magbukas iyon. Aksidenteng napalingon ako dahil sa ingay na likha ng pinto."M-May trabaho na ako," bigla kong naibukang bibig. Inunahan ko na dahil napansin kong paawang pa lang ang mga labi niya.Tumingin si Jass sa orasang pambisig. "I'm not asking," malamig na tugon na nito saka nagderetso nang bumaba ng hagdan.Napabuga na lang ako ng hangin habang pinagmamasdan itong bumaba. Tama nga naman. Hindi naman siya nagtatanong. Napapailing na naglakad na ako patungong kuwarto. Pero at least alam na niya. Hindi ko na kailangan pang umiwas at magtago. Maigi na rin iyong alam niyang hindi ako para umasa sa kaniya. Kapag nakuha ko na ang unang sahod ko, ako na ang mamimili ng mga pangkain ko. Ipapabukod ko na lang kay Mina kapag magluluto ito. Better nga, hindi ko na rin utusan ang katulong niya. Para totally wala siyang maisusumbat sa akin. Bibili na din ako ng mga sarili kong gamit tulad ng baso, plato at kutsara para kahit mabasag ko man, wala na siyang masasabi. I will live here as his ordinary border tulad nga ng sinabi niya noong una.Matapos maglinis ng katawan at magbihis ay humiga na ako sa kama. Busog pa ako dahil sa mga kinain namin tokneneng at kung ano-ano pang street foods ni Dino. Tinawagan ko ito para ipaalam na nakauwi na ako.KINABUKASAN ay medyo tinanghali ako ng gising. Almost eight na nang bumaba ako ng kuwarto. Nakaligo na naman ako no'n at handa nang umalis. Dumeretso muna ako sa kusina para kumain. Tuesday ngayon at kapag ganitong araw ay maaga ang pasok ni Mina sa school. Ngunit bago umalis ay nakapagluto na naman ito at nakatakip na iyon sa mesa. I started eating. Mula no'ng araw na iutos ni Jass na bumili si Mina ng mga platong plastik ay iyon na nga ang ginagamit ko kapag kakain. Pero sa kape ay naka-mug pa rin ako. I just always make sure na hindi ko na malapit sa edges iyon inilalagay para iwas disgrasya. Natigilan ako sa pagsubo nang marinig ko ang mga busina sa labas. Huminga ako nang malalim. Nandito na siya. Bakit ba ganito na naman ang kaba ko? Binilisan ko na ang pagkain. Ngunit natigilan akong muli nang makarinig naman ng sunud-sunod na katok mula sa pinto. Nakagat ko pa ang pang-ibabang labi. 'Naku naman itong si Mina...' nasabi ko pa sa isip. Bakit ba kasi kailangan pang i-lock ang
"JEN..." Nagulat ako nang may pumisil sa aking balikat. Paglingon ko ay nakita ko si Dino na naka-formal attire at fresh na fresh ang hitsura."O, akala ko nasa bahay ka," nagtatakang sabi ko habang sinisipat ito ng tingin."Pasensya ka na, hindi ko nasabi. Kahapon kasi ginawan ako ng resumè ng pinsan ko tapos ipinasa niya sa manager nila. Tinawagan ako kaninang umaga para sa initial interview. May dala na nga akong requirements eh, para kung sakaling makapasa, maipasa ko agad," masayang balita nito.Nagalak din ako sa sinabi niya."Buti naman. Sana matanggap ka, Dino.""O, bakit parang late ka na?" Idinaan ko na lang sa ngiti. "Oo nga eh. Tinanghali kasi ako ng gising." Sa sobrang pagmamadali ko kanina ay nalimutan ko na siyang i-chat. Mas binilisan ko pa ang paglalakad. Nasa second floor ang store na pinagtatrabahuhan ko kaya sasakay pa ako ng escalator. "Saan ba 'yang trabahong inaplayan mo?" tanong ko habang naghihintay kami sa pag-akyat."Sa may fast food. Malapit lang sa appli
"KUMUSTA na kayo diyan, iha?" Ang malambing na boses ni Doktora ang bumungad sa akin pag-angat ko ng telepono. Kanina pa kasi iyon ring nang ring. Walang ibang sumasagot dahil wala si Mina at nasa school. Si Jass naman ay parang walang naririnig. Nakaupo at prente lang na nagbabasa ng magazine sa sala. Samantalang ako, pababa pa lang ng hagdan para sana kumain. Day-off ko nang araw na iyon. It's been a month mula nang manirahan ako sa bahay na iyon. Para sa akin, malaking achievement na naka-survive ako ng ganoon katagal. Hindi natuloy ang aking 'nervous breakdown'."A-Ayos naman po," nangingimi pang tugon ko."Buti naman. Ano, iha? Dinatnan ka na ba? Hindi ka ba delayed? 'Pag delayed ka, ha, papa-check up ka kaagad." May halong excitement sa boses nito.Napakunot-noo naman ako. "B-Bakit naman po ako made-delayed? Regular naman po ang menstruation period ko," sabi ko naman. Narinig kong bumuntong-hininga ang matanda. "Nevermind, iha. Pero sana naman hindi matapos ang taong ito na wa
"CONGRATULATIONS, guys! Nakalagpas tayo sa kota," masayang anunsyo ng manager ng appliance store na pinagtatrabahuhan ko. Nagdiriwang lahat dahil tiyak na may bonus na matatanggap sa aming sahod. So far, nae-enjoy ko ang pagtatrabaho rito. Bukod sa magaan naman ang trabaho ay palagi pa kaming nagkikita ni Dino. Kung minsan nagkakasabay pa kami ng breaktime. He's doing great in his job as well. Kapag araw ng sahod ay namamasyal kami. Magkasamang namimili sa mall ng mga kaniya-kaniyang personal na pangangailangan. Kumakain sa medyo sosyal na restaurant. At kung minsan, binibilhan niya ako ng regalo. Nabilhan na niya ako ng isang pares ng sapatos na libo ang halaga. Hindi ko na siya napigilan dahil siya ang kusang bumili. Alam niya kasi ang size ng aking paa.Pambawi niya raw iyon sa lahat ng mga naitulong ko sa kaniyang noong walang-wala siya. Hindi naman ako nanghihingi ng kapalit, ang mahalaga ay batid kong mahal namin ang isa't isa. At ngayon nga, we're celebrating our 23rd month a
Mag-uumaga na. Ngunit pabiling-biling pa rin ako sa higaan. Nakatulog naman ako kagabi pero maaga naman nagising. Mga alas-tres. Paulit-ulit na sumasagi sa isip ko ang nangyari sa sinehan at ang mga napag-usapan namin ni Dino. Hindi ko alam kung bakit parang natatakot na akong makipagkita sa kaniya bukas. Parang nahihiya ako para sa sarili ko.Tama ba na pumayag ako? P-Paano kung magbunga iyon? Paano ko iyon sasabihin kay Tatay? Hay... Ayoko sanang mag-overthink pero parang ganoon na nga ang nangyayari. Ito kasing si Jass, isang buwan na kami mahigit na kasal pero hanggang ngayon wala naman siyang ginagawang aksyon para magkahiwalay na kami. Puro iwasan at sungitan lang ang ginagawa namin. Naalala ko tuloy iyong babaeng tumawag. Tiyak akong kakilala niya iyon at may ugnayan sila sa isa't isa, sana naman ipaglaban niya kung ano mang mayroon sila sa mga magulang niya para mawalan na ng rason para magpatuloy pa ang kasal-kasalang ito. Para wala nang hadlang sa amin ni Dino. Makakapamu
"KUMUSTA na, 'nak?" Si tatay sa kabilang linya. Kauuwi ko lang no'n galing trabaho. Ako ang tumawag para mangamusta. Kahit masama pa rin ang loob ko dahil sa ginawa niya ay hindi ko pa rin siya matiis."Okay naman, 'Tay. Na-cash out n'yo na ba 'yong pinadala ko?" Kapag araw ng sahod ay nagpapadala pa rin ako. Walang nagbago tulad ng kung paano ko siya aabutan ng pam-budget sa bahay noong doon pa ako sa amin nakatira."Oo 'nak, salamat. Pero hindi na naman ako nanghihingi sa 'yo. Dapat nga, hindi ka na rin diyan nagtrabaho. Kaya naman lahat ng asawa mo ang gastusin-""'Tay, ayoko pong umasa ro'n. Tsaka naiinip ako rito. Ang lungkot ko na nga, tapos magpapakaburyong pa ako kakatambay rito. Ayokong tumanda nang maaga, 'Tay." Narinig ko ang pagbuntong-hininga niya. "Pasensya na talaga, 'nak. Pero hindi ko ginawa 'yan dahil tutol ako sa relasyon n'yo ni Dino. Iniisip ko lang talaga ang kinabukasan mo, anak."Huminga na lang din ako ng malalim. "Para saan pa ang pagtatapos ko ng pag-aaral
ALAM kong nakaidlip na ako no'n nang may maramdamang kamay na dumantay sa aking noo. Napalunok ako dahil sa bigla at napamulat ng mata. Ngunit hindi ako agad nakakilos dahil tumagal ang kamay na iyon nang ilang segundo sa may noo ko. Parang sinasalat maigi kung mainit ba iyon.Then I heard an audible gasp. May nasamyo pa nga akong hangin. I liked the scent. Minty na may nasama pang men's perfume. 'Men's perfume?'"Wala naman eh. Si Mina talaga."Lalo akong hindi nakakilos. S-Si Jass ba 'yon? Hindi ako maaaring magkamali. Kilala ko ang boses niya. Why? Sinabi talaga ni Mina na masama ang pakiramdam ko?Concerned ba siya sa akin? What for? Dahil natatakot siyang malaman ni Tatay kapag nagkasakit ako?But there's a part of me na bigla namang natuwa dahil sa kaniyang ginawa. 'No, Jennifer!'Ngunit bago pa ako nakakilos para sundan sana siya ng tingin ay nakalabas na si Jass. Marahan niyang binuksan at isinara ang pinto.Nasapo ko ang noong hinawakan niya. Kay init ng palad niya. Parang
"SO why don't you two have some honeymoon trip? Kahit mga isang buwan lang," wika ng doktora na sabay na ikinatigil namin ni Jass ng pagkain."My schedule's too hectic for that, Mom," agad na tanggi ni Jass."Eh 'di mag-leave ka. Ano ka ba naman? We are one of the shareholders of that hospital na pinagtatrabahuhan mo, but yet you still act as a mere employee."Napakislot ako dahil sa narinig. Mayaman nga pala sila talaga. "It's my passion that drives me para patuloy na pumasok at magtrabaho. I can't just take a leave, Mom," anito na balik na naman sa pagiging kalmado.Narinig ko ang malakas na pagbagsak ng mga kobyertos. "So mas pinahahalagahan mo iyang trabaho mo kaysa sa kahilingan ko, ha, anak?" medyo tumaas na ang boses ng ginang. Nakita ko pa ang bahagyang panlalaki ng mga mata nito. Masuyo namang hinagod ng biyenan kong lalaki ang likuran nito upang pakalmahin ito kahit na papaano."I'm just asking for a little more time, Mom. You know I'm not yet ready for it," segunda pa ni J