CHAPTER THREE
NAATRASO ang uwi ni Andrea ng araw na iyon. Malapit ng dumilim nang makarating siya sa kanila. Nagtataka man, pinigilan ni Aling Selya ang mag-usisa.
Nagpalit muna ng damit pambahay ang dalaga matapos magmano sa ina. Naghahapunan na sila kasalo si Aling Adel nang banggitin niya kung bakit naatraso ang uwi niya. Alam niya kasing naghihintay ang nanay niya ng dahilan kung bakit siya ginabi. Kilalang-kilala na niya ang ina. Lahat ng tungkol sa mga gagawin at desisyon niya, dapat alam nito.
“Nagkatuwaan ho kanina sa school. Birthday nga kasi ni Sir Roldan kaya pagkatapos ng school hours, nagkaroon ng kaunti pang kasiyahan. Isinabay na din ang pa-despidida sa co-teacher namin na si Ma’m Irene na susunod na sa mister niya sa Japan sa isang linggo.” mahabang paliwanag ni Andrea.
Nakikinig lang si Aling Selya. Parang hindi interesado sa sinasabi ng anak. Tahimik lang ito at hindi nagsasalita.
“Kaya pala ‘di ka masyado makakain, galing ka sa kainan. Teka, magta-trabaho rin ba iyon doon bilang teacher, Andeng?” si Aling Adel ang nagsalita. ‘Andeng’ ang tawag nito kay Andrea.
“Kung matatanggap daw ho siya, maaari. Kaya lang kailangan bihasa rin siya sa pagsasalita ng Nihongo.” Sinulyapan ni Andrea ang ina. Naninibago siya rito ngayon. Bakit ang tahimik yata nito? Galit na naman ba ito sa kan’ya?
Nahalata siya ni Aling Adel. Sumenyas ito sa kan'ya. Na hayaan lang muna ang ina.
“Hindi ako uuwi ngayon, Andeng. Dito ako matutulog. Bukas ng gabi na lamang ako uuwi dahil Sabado naman sa susunod na araw. Nandirito ka naman pag Sabado.” ani Aling Adel pagkuwan.
“Aba’y mabuti ho kung ganoon. Kung maaari nga lamang ho eh dito na lamang kayo. Kaso nga lang nakakahiya rin sa mister n’yo kung ‘di n’yo naman siya maaasikaso dahil abala kayo kay nanay.”
“Naku, iyon naman eh uubra na wala ako sa amin. Minsan nga lang, umaarte na kesyo masakit ang ganito, o makirot ang ganoon. Tapos magpapahilot. Nagpapasilbi, ba?” umirap pa ito.
Natawa si Andrea. Sinulyapang muli nito ang ina. Tahimik pa rin talaga ito.
“’Nay? May problema ho ba kayo? Masama na naman ba ang pakiramdam ninyo?” Sinalat pa niya ang leeg at noo nito. Hindi na siya nakatiis na hindi magtanong.
Umiling ang matanda. “Huwag mo akong pansinin. Inaantok na kasi ako.” Matamlay na sagot ni Aling Selya.
“Ay siya, matulog na kayo kung gano’n pero ‘yong mga gamot ninyo ‘wag kalimutang inumin.”
Tumango lang si Aling Selya. Maya-maya ay tumayo na ito. Patungo na sa silid niya. “Maiwan ko na kayo, ha? Magpapahinga na ako.” anito.
Sinundan ng tingin ni Andrea ang ina. Hindi niya alam kung bakit bigla, nakaramdam siya ng lungkot ng mga sandaling iyon.
Pinisil ni Aling Adel ang palad ng dalaga. “May pag-uusapan tayo mamaya.”
Nagtatanong ang mga mata ni Andrea.
“Ililigpit ko lang ‘tong mga pinagkainan natin, ha? Doon tayo sa terasa mamaya para hindi marinig ng nanay mo ang pag-uusapan natin.”
Napatango ang dalaga.
Pagkaraan ng medya ora, magkaharap na sina Andrea at Aling Adel sa terasa. Nagtimpla pa muna ng dalawang puswelong kape ang matanda. “Pampawala ng antok.” ika nito. “Baka mapatagal ang ating huntahan, maige ‘yong may panlaban tayo sa antok.”
Tumango-tango si Andrea. “A-anong pag-uusapan natin, Aling Adel?” ani Andrea. Puno ng kuryosidad.
Humigop pa muna ng kape si Aling Adel bago sumagot. “Umiiyak ang nanay mo kanina. Ako’y biglang nahabag.”
Napakunot-noo ang dalaga.
“Dahil sa’yo.” Pinisil na muli ng matanda ang palad ni Andrea. “Alam niya daw at inaamin niya na napakalaki ng kasalanan niya sa iyo. Kaya lamang, kung bakit nakakahiyaan niya na'ng humingi ng pasens’ya sa lahat ng nagawa niya sa’yo. Parang napakahirap daw na hingi’n ang pagpapatawad mo. Baka raw hindi mo iyon maibigay sa kan'ya.”
Mataman na nakikinig lang si Andrea. Tila nag-umpisang bumilis ang pintig ng kan'yang puso.
“Saka sabi pa, maski raw siguro humingi pa siya ng tawad, wala na ring saysay. Kasi, umabot ka na sa ganyang edad. Na malamang, hindi na makapag-asawa. Kung baga, napaglipasan ka na ng panahon. At baka hindi na makatagpo ng lalaking makakasama mo habangbuhay.”
Napabuntong hininga ang dalaga. Parang biglang nagsikip ang kanyang dibdib. Pagkuwa’y humigop muna ito ng kape. Wala pa siyang makapa na gustong sabihin.
Nagpatuloy si Aling Adel. “Gustong-gusto niya raw sabihin sa’yo kung gaano niya pinagsisisihan na diniktahan ka niya noon. Sana raw, may pamilya ka na ngayon. At masaya. Mawala man daw siya, may makakasama ka pa rin. Hindi gaya ngayon na sakaling mawala siyang bigla, magiging kawawa ka kasi nga mag-isa ka na lang.”
Pinipigil ni Andrea na mapaluha. 'Huli na nga.' sabi niya sa sarili. Kung bakit ngayon na lang naisip ng nanay niya ang mga bagay na iyon. Kung kailan totoong napaglipasan na nga siya ng panahon. Na baka wala na nga’ng dumating pa na muling magmamahal sa kan’ya.
Oo, kapag nawala na ito, lalong magiging miserable ang buhay niya. Kasi mag-isa na nga lang talaga siya.
“Sabi pa ni Ka Selya, sakali raw na bigla siyang mawala, ako na raw ang bahalang humingi ng tawad sa’yo para sa kan’ya. Ipaabot ko raw sa’yo ang taos puso niyang pagsisisi. At sana raw mapatawad din siya ng Diyos sa ipinagkait niyang kaligayahan mo.”
Tuluyan nang hindi napigil ni Andrea ang pagtulo ng luha. Marami siyang gustong sabihin. Gusto niyang ayunan ang mga narinig niya na ipinararating sa kan’ya ng nanay niya. Gusto niyang sabihin na – oo nga! Bakit nga ba ipinagkait niya sa akin ang kaligayahan ko? Maramot kasi siya! Makasarili! Ano pa ang silbi ng pagsisisi niya ngayon? Ano pa ang saysay ng paghingi niya ng tawad at pag-amin sa pagkakamali niya?
Humagulgol na lamang siya sa sariling mga palad. Hinagod-hagod ni Aling Adel ang likod niya.
“Alam ko Andeng, masamang-masama ang loob mo sa iyong ina. Kaso nangyari na, eh. ‘Di na maibabalik kung anuman ‘yong nagawa niya na hindi tama para sa iyo. Siguro lang, natakot siya na matulad ka sa kan'ya. Na iniwan ng lalaking minahal niya. Ang iyong ama. O siguro rin, natakot siya na kapag nagasawa ka, iwanan mo rin siya. At maramdaman niya uli ang pagiging miserable.”
Wala pa ring maapuhap na sabihin si Andrea. Patuloy lang ito sa pagluha.
“Mapapatawad mo ba ang iyong ina, Andeng?” ani Aling Adel.
Lumakas lalo ang iyak ng dalaga. Sumubsob ito sa balikat ng matanda.
“Tama na. Baka magising ang nanay mo. Baka makasama pa sa kan’ya pag nakita ka sa gan’yang sitwasyon mo. Lalo niyang sisisihin ang kan’yang sarili.” Iniharap ni Aling Adel ang dalaga sa kan'ya. Pinahid ang mga luha nito. “Tama na, ha? Minsan, mag-usap kayong mag-ina. Kapag maganda ang pakiramdam niya. Kapag masigla siya. Para magkapatawaran na kayo, ha?”
Sunod-sunod ang tango ni Andrea. Kahit alam niya na parang hindi naman ganoon kadaling gawin iyon.
Maibabalik ba ng salitang ‘patawad’ ang maraming taon ng buhay niya na nasayang lang?
Pero hindi niya maitatanggi, mahal niya ang kan'yang ina. Mahalaga ito sa kan'ya. At totoo ang pagmamalasakit na ipinadarama niya dito. Kaya nga alaga niya ang kalusugan nito. Regular niya itong ipinapa-check up sa doktor nito. Kaya rin siguro nagpasakop din siya dito. Kaya siguro ganoon lang din siya kadali na nagpa-domina sa mga kagustuhan at pagdidikta nito sa buhay niya.
Iniwan na siya ni Aling Adel sa terasa. Malalim na ang gabi pero nanatili siyang naroroon kahit waring naguguluhan siya ng mga sandaling iyon.
Totoo nga ba talaga ang mga narinig niya kay Aling Adel? Na umamin ng mga kasalanan sa kan'ya ang nanay niya? At nagsisisi ito? Na ibig humingi ng tawad sa kanya? Anong gagawin niya? Igagawad niya ba ang patawad dito? Tatanggapin niya ba ang pagsisisi nito? Ang dami niyang tanong. Na hindi niya alam kung paano sasagutin.
Parang kayhirap igawad ang kapatawaran. At mas mahirap kalimutan ang lahat ng ginawa nitong mali sa kanya. Mahal niya ang kan'yang ina, ngunit ang ginawa nito sa buhay niya – hindi katanggap-tanggap. Masisisi ba siya kung bakit ganoon ang nararamdaman niya?
Paano na nga siya kung mawala na ito? At paano rin siya sa kan'yang pagtanda? Sino ang makakasama niya? Sino ang mag-aalaga sa kanya?
“’Nay, bakit? Bakit, ‘Nay?” muli siyang napahagulgol.
CHAPTER FOUR NAGPAS’YA nang pumasok si Andrea. Hatinggabi na. May klase pa siya bukas. Mabuti na lang, nakapag-advance siyang gumawa ng lesson plan niya para sa susunod na ilang araw.Sinilip niya pa muna ang ina sa k’warto nito. Himbing na himbing na ito. Parang gusto niya itong lapitan. Yakapin. Tabihan sa pagtulog ngunit pinigil niya ang sarili. Saka na siguro. Kapag handang-handa na siyang sabihin dito na pinatatawad niya na ito. Nagtungo na siya sa sariling silid. Umusal siya ng dasal bago nahiga. Isang panalangin na sana, baguhin ng Diyos ang puso niya na waring pinatigas na ng maraming hinanakit sa buhay.Ipikit-idilat niya ang mga mata pero madamot sa kan’ya ang antok. Hindi mawala sa isip niya ang mga ipinarating sa kan'ya ng ina sa pamamagitan ni Aling Adel. At bigla, kung bakit rumehistro uli sa utak niya ang imahe ng lalaking una at huli niyang minahal. Si Carlos.Dahil ba hanggang sa mga sandaling ito, naroroon pa rin ang panghihinayang sa kan'ya? Na hindi sila nito na
HINDI alam ni Andrea kung anong oras na siya nakatulog ng gabing iyon. Madaling araw nang maalimpungatan siya. Sinulyapan niya ang wall clock. Pasado alas tres pa lang. At ewan niya kung bakit hanggang sa mga sandaling iyon ay tumatahip ang kan'yang dibdib. Pinakiramdaman niya ang paligid. Tila nakabibingi ang katahimikan.Bumangon siya. Nagtungo sa kusina upang uminom ng tubig. Nasulyapan niya si Aling Adel sa karatig k’warto. Mahimbing pang natutulog ang matanda.Tinungo niya ang silid ng ina. Tila may nag-udyok sa kan’ya na lapitan ito. Pinagmasdan niya ito sa pagkakapikit nito. Naupo siya sa kama. Hinaplos niya ang braso nito. Kinuha niya ang dalawang kamay at ikinulong ang mukha niya sa mga palad nito. “’Nay,” bulong niya dito. “Mahal ko kayo.” aniya habang umiiyak na naman.Parang bata, tumabi siya sa ina at hinaplos pa ang pisngi nito. Naramdaman pa ng palad niya ang basang pisngi nito. Umiyak din ba ang nanay niya? Naantig ang kan’yang damdamin. Niyakap niya ito. Hinalikan sa
NANG gabing iyon, nauwi sa mas malalim na pag-iisip ang utak ni Andrea, ngunit sa pagkakataong iyon, hindi na ang tungkol kay Aling Selya ang umo-okopa rito kun’di ang kagustuhan niyang magkaroon maski ng isang anak lamang. Mula sa lalaking nagtataglay ng magagandang katangian.Alam niyang mali ang pina-plano niyang iyon. Labag iyon sa kalooban ng Diyos, pero maiaalis ba sa kan’ya ang maghangad ng ikaliligaya niya ngayon? Ilang taon na rin siyang nagdurusa. Ilang taon na rin siyang nagtitiis sa kalungkutan mula nang pahinlutan niyang manipulahin ng nanay niya ang kan’yang buhay. At ngayong wala na ito, pagkakataon na'ng ang isipin niya naman ay ang tungkol sa sarili niyang kaligayahan. Kasalanan man iyon at kung parusahan man siya ng Diyos, bahala na. Basta, anoman ang mangyari, tutuparin niya ang pinaplano niya.Bago niya tuluyang ipinikit ang mga mata, buo na ang desisyon niya. At positibo ang magiging pananaw niya. Magkakaroon siya ng anak. At gagawin niya ang lahat upang matupad
KANINA pa nasa harap ng desk top computer niya si Andrea. Sa wakas, nakumbinsi na rin siya ni Meldy na gumawa ng account niya sa face&book.Noong una, ayaw niya sana na magkaroon ng anomang access sa kahit na anong social media app. Alam niya kasi kung gaano ka-epektibo ang internet sa buhay ng isang tao. Isang pindot o browse lang sa computer bubulaga na sa ‘yo ang maraming bagay na gusto mong malaman. At mayroon siyang gustong iwasan. Ang kan’yang nakaraan.Mahigit isang dekada na rin buhat nang makabalita siya ng tungkol kay Carlos. Huling impormasyon na narinig niya tungkol dito ay may asawa na raw ito. Kapwa OFW daw nito sa abroad ang napangasawa at may dalawa ng anak. May kirot pa rin siyang nadama nang malaman iyon dahil minsan nga sa buhay niya, pinangarap niya na si Carlos ang lalaking makakasama niya habangbuhay.Minsan ay inilarawan niya rin sa kan'yang imahinasyon na nakasuot siya ng trahe de boda. Naglalakad siya patungong altar habang ito ay buong kaligayahan na naghihin
HINDI alam ni Vincent kung ano ang kahulugan ng nararamdaman niya sa mga sandaling iyon. Mula pa kanina, speechless na siya at walang malaman na sabihin.Si Trina…ang ex-girlfriend niya, kung bakit sa tinagal-tagal ng panahon na hindi niya na ito nakikita, kanina, nag-krus muli ang landas nilang dalawa. Ang masaklap, kasama pa nito ang taong pinaglalaanan na nito ng puso niya ngayon, o siguro, pinaglalaanan na ng buong buhay niya ngayon.Napahugot ng malalim na buntong-hininga ang binata. Ito ang hirap na binigyan niya pa ng day-off ang sarili sa araw na ito. Sana, isinubsob niya na lang uli ang ulo kanina sa trabaho. Sa pagbusisi ng mga transaks’yon nila na ibibiyahe patungong probinsiya sa isang linggo. Pero sa kakukulit ng assistant niyang si Joe, napahinuhod siya nito na magpahinga. At ayon nga, naisipan niyang pumunta ng mall para personal na mag-grocery.Inadya ba talaga ng pagkakataon na muli niyang makita ang dating nobya? Kasi, bakit ba dati-rati nama’y ipinakikisuyo niya n
ABALA si Vincent sa pagki-create ng bagong designs sa maliit niyang private office nang kumatok doon ang sekretarya niyang si Edna. “Pasok.” aniya. “Yes, Edna?” hindi tumitingin na tanong niya. “Ire-remind ko lang boss, mamaya ang dating ni Atty. Lorenzo. Siya ang personal na pipili ng designs ng mga furnitures para sa soon to open niyang law firm.” Imporma ng mahigit treinta anyos na babae. “Ah, okay. Nag-usap na kami ni Joe tungkol diyan. Ipa-ready n’yo na rin ang showroom dahil ang alam ko, kasama niya rin ang kaibigan niyang abogado na interesado rin sa mga produkto natin.” “Yes, boss.” “At Edna,” tawag niya sa papalabas ng sekretarya. “Please update me sa mga bagong kliyente na nadagdag. Pag-aaralan ko kung kaya nating magbigay ng maganda-gandang discount para umulit sila sa atin.” “Speaking boss, may bago nga tayong kliyente from Sta.Rosa. Nagkainteres no’ng makita niya ‘yong ipi-nost ko last week. ‘Yong bed frame nating made in abaca. At ‘yong bamboo dresser natin. Asking
LUMAPIT si Vincent kina Andrea at Meldy. “Miss D-domingo --- ?” inilahad pa nito ang kanang palad.“Ah, siya po iyon.” Mabilis na agap ni Meldy. Miss pa nga po siya. Ako nama’y misis na…!”Natawa ang binata. “Hindi halata.” Sagot nito kay Meldy.“Ay, sir! Kilig much here!” humagikgik pa si Meldy.Siniko uli ni Andrea ang kaibigan. Saglit itong pinandilatan ng mata.“Pasensiya na po uli kayo at ginabi na kami sa paghahatid nitong in-order ninyo. Bukod sa na-traffic kami kanina sa Manila, inuna kasi muna namin ang Canlubang sa urgent issue doon.”“O-okay lang. Bukas ko pa nga inaasahan ‘yan.”May inabot si Vincent kay Andrea upang papirmahan nang tumunog ang cellphone nito.“Ah, excuse me…!” paghingi ng paumanhin ng binata bago lumayo ng kaunti upang kausapin ang tumawag.Sinundan ito ng tanaw ni Andrea. Si Meldy naman at si Aling Adel ang nag-assist sa dalawang trabahador na ipinanhik na sa bahay ni Andrea ang mga gamit.“Sa ayaw at sa gusto n’yo kukunin ko ang bata, tapos ang usapan!”
NAUWI sa malalim na pag-iisip si Andrea matapos na may mabasa na isang komento sa post ng isang kaibigan ni Vincent sa f&b. Oo. Hindi talaga siya tumigil ng pag-diskubre sa halos lahat ng bagay tungkol sa binata. Maging ang mga kaibigan nito sa face&book ay ini-stalk niya upang magkaroon pa siya ng kahit kaunting impormasyon tungkol sa pagkatao nito, pero madalang ang mga bagay na iyon dahil hindi nga mahilig mag-face&book ang lalaki. Hanggang heto nga, sa araw na ito, may nabasa siyang isang komento mula sa post ng isang kaibigan nito. Birthday greetings para sa nagnga-ngalang ‘Fael’ ang nakita ni Andrea sa news feed ni Edna. Ang sekretarya ni Vincent na in-add friend niya sa f&b na nag-confirm naman agad sa friend request niya. Umaasa kasi siya na makakalap pa ng ilang mga bagay tungkol kay Vincent kaya siya nag-friend request dito. Masipag si Edna na mag-post ng mga produkto ng Team Vincent Furnitures sa iba-ibang social media sites partikular sa face&book. At hindi naman siya n