“ANO ba ang laman ng kahong ito?” tanong sa kanya ni Manang Ruping dala ang isang kahon na ang laki ay katulad ng shoe box. Nang maalala kung ano ang laman niyon ay nagmamadali niyang kinuha iyon sa matanda.
“Mga personal na bagay ho Manang,” aniyang tumawa ng mahina pagkuwan.
Nangingiti siyang pinagmasdan ng matanda. “Maghapunan kana,” paalala nito sa kanya.
Tumango siya. “Matulog na ho kayo,” aniya sa matanda.
Mahigit tatlong taon narin niyang kasama sa bahay si Manang Ruping. Wala rin naman kasing kasama sa buhay ang matanda maliban sa pamangkin nitong babae na nakabukod dahil may sarili nang pamilya.
“Hello, Mang Kanor?” bungad niya sa matanda nang tumunog ang kanyang cellphone.
“Hijo may gusto sana akong ipakiusap sayo,” ang nasa kabilang linya.
Hindi niya maintindihan kung bakit bigla ang naging pagdamba ng kanyang dibdib dahil sa narinig. Dahilan kaya naibaba niya ang hawak na kahon sa sahig saka nakapamulsa ang isang kamay siyang tumayo at nagpalakad-lakad sa may paanan ng kanyang king-sized bed.
“Ano ho?” mataman niyang pinakinggan ang sinabi ng matanda. Makalipas ang ilang sandali ay huminto rin ito. Napabuntong-hininga siya sa lahat ng narinig. “o sige ho, basta sigurado kayong hindi tayo sasabit diyan ah? Mahirap na, sa panahon ngayon naglipana ang mga taong hindi mapagkakatiwalaan,” aniya.
“Pansamantala lang ito hijo, maraming salamat. Siya, sasabihin ko na sa kanyang ang tungkol rito,” saka na naputol ang linya.
*****
MULA Maynila ay sa isang malaking bahay sa Tagaytay siya dinala ni Mang Kanor. Napangiti siya nang mula sa loob ng sasakyan ay mapagmasdan ang isang simple ngunit napakagandang white house na dalawang palapag at overlooking ang Taal Lake sa paikot nitong veranda.
“Ang ganda,” hindi niya napigilan sabihin.
Tumawa ng mahina ang matanda. “Oo nga, pero para sa akin mas maganda ka hija.”
Nag-init ang mukha ni Julia sa compliment na iyon. “S-Salamat po,” aniya.
Tinanguan lang siya ni Mang Kanor. “Binata ang may-ari ng bahay na ito, may kasama siyang isang kasambahay, si Ruping,” saka nito itinigil sa tapat ng gate ang sasakyan at bumosina. Ilang sandali lang at patakbo ng lumapit ang isang tila may-edad naring babae. Malamang siya si Manang Ruping.
“Gabing-gabi na, nasa loob si Fritz hinihintay kayo,” anang ginang saka mabait na ngumiti sa kanya. “magandang gabi hija.”
“Magandang gabi ho,” nakangiti niyang tugon. Ilang sandali pa at pinatuloy na sila sa malaking sala ng bahay. Hindi niya maikakailang panatag ang kalooban niya sa loob ng bahay na iyon kahit kung tutuusin ay wala siyang ideya sa pagkatao ng may-ari.
“Nasa kwarto niya si Fritz, sandali lang at tatawagin ko,” natigilan siya sa pagkakarinig ng pangalan saka lang nagkibit-balikat nang marealized na napakarami ng taong may ganoong klase ng pangalan.
Pero nagkamali siya. Kusang napigil ang kanyang paghinga habang nakatingala sa noon ay pamilyar na taong bumababa ng hagdan. At dahil nga nakayuko ito ay nakita niya ang matinding pagkabigla nang makababa at mag-angat ng tingin.
“F-Fritz?”
“L-Lia?” halos magkapanabay pa nilang sambit.
Nakita niyang nagpalitan ng makahulugang tingin sina Mang Kanor at Manang Ruping. “Magkakilala kayo?”
Parang walang narinig na humakbang palapit sa kanya ang binata saka siya kinabig at mahigpit na niyakap. Nagulat man sa ikinilos nito pero hindi niya maitatangging nakadama siya ng matinding pangungulila rito lalo’t napakatagal na panahon ang nakalipas mula nang huli niyang naranasan ang mayakap ng binata.
*****
“S-SO! Kumusta kana? Ikaw pala ang sinasabi sa akin nitong si Mang Kanor! I’m glad nagkita ulit tayo!” masigla at nag-uumapaw ang tuwa sa puso na sambit ni Fritz habang ngiting-ngiti.
Nakita niya ang pagkailang sa mukha ng kaharap kaya naisip niyang pakawalan na ito mula sa mahigpit niyang pagkakayakap.
“I’m s-sorry,” aniya. “a-ah, Manang pakihanda naman ang mesa for dinner,” mayamaya ay naisip niyang baka hindi pa kumakain si Julia.
Tumango ang matandang babae. “Halika na Kanor, iwan muna natin ang mga bata para makapag-usap,” anitong hinila ang braso ng matandang lalake pagkatapos.
“Upo ka,” aniyang itinuro ang couch kay Julia.
Nahihiyang ngumiti si Julia saka ito kumilos. “You have a very nice place,” pagsasabi niya ng totoo saka inilibot ang paningin sa maganda at malawak na kabahayan.
“Salamat,” tugon niya saka nagsalubong ang mga kilay nang mapuna ang benda sa noo ng kaharap. “a-anong nangyari sayo?” nag-aalala niyang tanong pagkuwan.
Nagyuko ng ulo nito si Julia. “It’s a long story, I hope you don’t mind pero hindi ko muna gustong pag-usapan ang tungkol dito,” mababa ang tinig na sagot ni Julia.
Tumango-tango siya saka ngumiti. “I understand, anyway halika na sa komedor. Baka nagugutom, kana” aniyang nagpatiuna na sa pagtayo saka inilahad ang kamay sa kasama.
Nakita niya ang tila pag-aatubili ni Julia na tanggapin iyon. Pero naghintay siya, at naging sulit naman ang paghihintay niya dahil malugod nitong tinanggap ang kamay niya. At dahil sa paglalapat na iyon ng kanilang mga palad, pakiramdam ni Fritz ay dinala siya ng init ng mga iyon sa nakaraan. Noong mga panahong nasa kanya pa ang lahat ng pagkakataon. Pagkakataong pinalampas at hiyaan niya kaya ngayon ay mag-isa at hindi buo ang pagkatao niya.
*****
Seven Years Before; College Days:
DAHIL wala pa naman ang Prof nila, minabuti ni Fritz na lumabas muna ng classroom at tumambay sa corridor. Na second floor siya ng kanilang college building at mula roon ay tanaw niya ang buong quadrangle ng university. Nasa ganoon ayos siya nang makarinig ng malakas na tawa ng isang babae. Tinawag niyon ang kanyang pansin kaya hinanap niya. At iyon nalang ang kanyang pagkabigla nang makilala kung sino ang kasama ng babaeng malakas tumawa. Walang iba kundi si Julia. Buo nanaman ang araw ko.
Ilang taon man marahil ang lumipas pero hindi niya nakalimutan minsan man ang mukha ng babaeng ito. Lalo itong gumanda, mabuti nalang at hindi na siya bansot ngayon sa taas niyang anim na talampakan. At least hindi na siya alangan sa taas ni Julia na sa tingin niya ay nasa 5’4 hanggang 5’5”. Ang maputi nitong kutis na nangingitab sa sikat ng araw at higit sa lahat ang maganda nitong ngiti. Ilan lang ang mga iyon sa mga katangiang lihim niyang hinahangaan sa dalaga.
OFW sa Saudi ang tatay niya, habang plain housewife naman ang nanay niya. Lima silang magkakapatid at puro mga lalaki, siya ang panganay. Iyon na ang ikalawang taon niya sa kursong Civil Engineering. Pangarap din niyang magkaroon ng sariling banda balang araw. Hilig kasi niya ang tumugtog ng gitara. Mga tiyuhin niya sa father side ang nagbigay inspirasyon sa kanya doon. At gaya ng ibang mahihilig sa musika, mayroon din siyang paboritong tugtugin. Ang Longer ni Dan Fogelberg, hindi naman na niya siguro kailangang isa-isahin ang dahilan kung bakit dahil natatanaw na niya ngayon sa ibaba ng gusaling iyon ang dahilan kung bakit paborito niya ang naturang awitin.
“ISA nalang lalakad na, o hayan na pala. Dito kana sa likod,” ang traysikel driver kay Fritz.Mula sa pagkaka-angkas sa likuran ng driver ay wala sa loob niyang sinilip ang loob ng traysikel nang mapuna ang paldang pambabae ng unibersidad na pinapasukan niya. Noon lumukso ang puso niya saka awtomatikong napangiti nang makita si Julia. Malayo ang tingin nito at mukhang malalim ang iniisip. At kahit sabihin pang side view lang ng dalaga ang nakikita niya, hindi parin maikakailang napakaganda nito.“Huwag mong masyadong titigan at baka malusaw,” bulong ng driver na kanyang ikinagulat.Siniko niya ito. “Ikaw talaga Manong Ed mamaya marinig ka nakakahiya,” aniyang natatawa.Tumawa ang driver. “Ligawan mo na kasi. Balita ko may inirereto raw sa kanya ang tiyahin niya na anak ng isang mayamang negosyante sa Amerika. Baka maunahan ka,” paalala ni Ed sa mas mah
“OMG!!! Seriously?” ang hindi makapaniwalang tanong sa kanya ni Bessy kinabukasan ng hapon nang puntahan siya nito sa kanila.Pinandilatan niya ng mata ang kaibigang bahagyang nagtaas ng tinig. “Huwag kang maingay!”Nanunuksong dinampot ni Bessy ang baso nito ng juice. Nasa likod-bahay sila noon sa ilalim ng punong mangga. “Tapos sinabihan ka pa ng I love you? Baka naman matagal na siyang may gusto sa’yo?”Pinigil niya ang mapangiti at nagtagumpay naman siya. “Ows?” taas-kilay niyang tanong.Tumango-tango si Bessy. “Anyway, curious lang ako, anong naramdaman mo? Masarap ba ang first kiss?” ang kinikilig na pag-iiba ni Bessy ng usapan.Hindi niya napigilan ang pamulahan sa tanong ng kaibigan lalo nang maalala kung ano ba talaga ang naramdaman niya kagabi nang halikan siya si Fritz.&rdqu
“BAKIT ang aga mo yatang nagising ngayon?” nang datnan siya ng tiyahin niyang nagkakape na umaga ng Sabado sa kusina.“Aalis kasi ako mamaya Tita, tuturuan akong mag-gitara ni Fritz,” walang-gatol niyang sagot saka tumayo para ipagtimpla ng kape si Melissa.“Iyon bang anak ni Amado Lerios?”Tumango siya saka inilapag sa harapan ng tiyahin ang tasa ng kape. “Opo tita, kaklase ko nung elementary. Huwag kang mag-alala tita, mabait si Fritz,” aniya nang mabanaag ang pag-aalala sa mukha ng tiyahin.“May sasabihin ako sa’yo pero sana atin nalang ito,” si Melissa na tumingin ng tuwid sa kanyang mga mata.Nagsalubong ang mga kilay niya. “A-Ano ho iyon?”Huminga muna ng malalim si Melissa bago nagsalita. “Iyong tiyuhin ni Fritz, si Gardo, pinagtanggakan niyang gahasain noon ang nanay mo.”
“LAMBUTAN mo kasi ang mga daliri mo,” ang tumatawang saad ni Fritz. Araw iyon ng Sabado, nagdahilan siya kay Melissa na maglilibot sa mall. Mahigit isang linggo narin silang nagpupunta sa memorial park ng binata. Gaya ng napagkasunduan, naging lihim ang kanilang pagkakaibigan. At kahit hindi niya aminin, totoong mas sweet nga ang friendship nila dahil patago.Napasimangot siya. Kahit sabihing hindi pa ganoon katagal ang pagkakaibigan nilang dalawa, hindi siya nahihiyang ipakita ang totoong nararamdaman sa binata. Gaya nalang ng pagkainis na nararamdaman niya ngayon.“Ayoko na nga!” bugnot niyang sagot saka ibinaba sa Bermuda grass ang gitara, tumayo saka sumakay sa sidecar ng traysikel na dala ni Fritz.Amuse siyang pinagmasdan ng kasama. “Hindi ka matututo kung ganyan ka,” sa kalaunan ay natawa narin ang binata.Umikot ang mga mata ni Julia saka
GAYA ng inaasahan sumapit ang araw ng pagdating nina Hilda at ng anak nitong si Jason. Sa isang hotel sa bayan nagtuloy ang mga ito na kinatagpo naman nilang magtiya sa isang mamahaling restaurant sa bayan rin mismo.“Sigurado akong magkakasundo kayo, hindi naman nagkakalayo ang agwat ng mga edad ninyong five years,” si Hilda na panay ang sulyap sa kanya ng may paghanga.Nahihiya siyang ngumiti saka muling niyuko ang plato. Mayamaya makalipas ang ilang sandali nang mapuna marahil ni Jason na tapos sa siyang kumain ay niyaya siya nitong sumayaw. Ang totoo wala siya sa mood nang mga sandaling iyon, pero dahil ayaw nga naman niyang ipahiya ang tiyahin ay nagpaunlak siya.“Napaka-tahimik mo,” si Jason nang nasa dance floor na sila.Ngumiti siya sa kasayaw. Nakakapagtakang kahit sabihin pang hawak nito ang isa niyang kamay at hapit ang kanyang baywang ay walang kahit anong kuryent
“ANONG plano mo ngayon?” nang mailipat nila sa ward ng ospital si Melissa ay niyaya siyang magkape ni Fritz sa fastfood restaurant na nasa tapat ng ospital.Nanatili siyang nakayuko para itago sa binata ang pamumuo ng kanyang mga luha. “M-Magpapakasal ako kay J-Jason,” aniyang tuluyan na ngang nabasag ang tinig.Narinig niya ang marahas na hiningang pinakawalan ng binata. “L-Lia, gagawa ako ng paraan. Tutulungan ka namin, makikiusap ako kay tatay. Ayoko lang na isakripisyo mo ang kinabukasan mo sa lalaking hindi mo naman mahal,” sa pagtatama ng mga mata nila, nakita niya ang matinding lungkot sa mga mata ni Fritz. At iyon ang lalong nagpaluha sa kanya.“W-Wala akong ibang option Fritz, at saka malay mo naman, in the end matutunan ko rin siyang mahalin?” kahit alam niyang mahirap, iyon parin ang gusto niyang paniwalaan.Noon ginagap ng binata ang kamay
HULING gabi bago ang pagluwas niya ng Maynila. Dinig niya ang pagtigil sa tapat ng bahay nila ang isang traysikel. Dahil pamilyar sa kanya ang ugong niyon ay mabilis na dinamba ng kaba ang kanyang dibdib saka sumilip sa bintana. Gaya ng inaasahan, si Fritz, napuno ng matinding pananabik ang puso niya pagkakita palang sa binata.Hindi na niya hinintay ang pagkatok ng bagong dating dahil pinagbuksan na niya ito.”F-Fritz?” nasamyo niya agad ang amoy ng alak sa hininga ng binata. “huwag ka na ulit magda-drive nang nakainom ka ha?” sermon pa niya saka ito pinatuloy.Namumungay ang mga mata nitong ngumiti sa kanya si Fritz. “Sounds like a real wife,” ang binatang tumawa ng mahina. “hindi ako magkakaroon ng lakas ng loob na puntahan ka ngayon kundi ako iinom kahit konti lang,” anitong biglang sinaklit ang kanyang baywang kaya siya napayakap rito.
Present Day…NAMASA ang mga pisngi ni Julia sa daloy ng mga alaala. Masasabi niyang hindi niya lubusang nakalimutan si Fritz. At sa mga pagkakataong mag-isa siya, lalo na kapag nagkakaroon sila ng problema ni Jason, itinatanong niya sa sarili kung ano kaya ang posibleng buhay niya ngayon sakaling si Fritz ang pinili niya noon.Isang taon matapos ang treatment ni Melissa ay pumanaw rin ang tiyahin niya hindi dahil sa sakit nito kundi sa isang vehicular accident kasama ang biyenan niyang si Hilda. Nang mga panahong iyon kasi ay mag-iisang taon narin silang kasal ni Jason.Maayos pa naman ang pakikitungo sa kanya noon ng asawa. Mabait ito at malambing, kaya masasabi niyang natutunan niya itong mahalin sa paraang alam niya. Nagsimula lang namang magbago si Jason sa kanya nang mapag-alaman nila ang pagiging baog nito.Naging sobrang seloso ito. Sa loob ng mahabang panahon ay tiniis niya ang kalbaryong buhay sa piling ni