Pinilit kong ngumiti nang makita ko si Madam sa labas ng opisina.
"May ginawa ba siyang masama sa'yo? tanong niya agad."Wala po madam. Nagkaasaran lang po kami." Ngumiti ako."Okay, kung may gawin siyang hindi maganda, sabihin mo sa akin. Ako ang bahala sayo."Nakangisi kong sinulyapan si Sir. Nasa hamba siya ng pinto at seryosong nakatingin sa aming dalawa ng mommy niya."Thank you po, Madam," nakangiti kong pasalamat, pagkatapos ay nakangisi kong sinulyapan si Sir.Narinig mo iyon? Hindi mo ako basta-basta masesesante. Backer ko ang mommy mo."Aalis na din ako." Tumalikod si Ma'am pero muli ding pumihit paharap sa amin. "Ano'ng oras kayo uuwi ngayon?"Tinignan niya ako. Nang wala siyang makuhang sagot sa akin, si Sir ang tinignan niya."Five thirty.""Okay, see you later, Petra..."Bakit?Hindi na ako nakapagtanong pa dahil pumasok na siya agad sa elevator.Tumingin sa akin si Mady. Nagkibit balikat ako dahil wala naman akong alam. Maging ako nagtataka din at napapaisip sa sinabi ni ma'am.Hindi ako pinag-overtime ni Sir. Pabor naman sa akin dahil mamayang gabi ang schedule ng pagbagsak mga truck ng gulay sa palengke.Kukuha kami ng tag-sampung kilo na mga gulay at ang mapagbentahan namin ay papaikutin namin.Susubukan ko ding magpaalam na um-absent kay Sir pagkasahod namin. Plano kong magpagawa ng kariton na lagayan ng paninda na gulay ng mga bata. Ideya nila ito. Iikot daw nila ang paninda sa buong barangay, para pandagdag kita sa kanilang kalakal. Ayaw nilang bitawan ang pangangalakal dahil sayang daw ang three hundred hanggang five hundred pesos na kita nila kada araw.May alkansya kami na hinuhulugan kada araw. Barya lang pero pagdating ng araw, lalaki din ito.Sana umayos ang buhay namin. Para hindi na sila magutom. Ang liliit pa nila. Ayaw kong maranasan nila ang mga naranasan kong hirap mula nang magkamalay ako.NAGLAKAD ako hanggang sa kanto. Doon ako sasakay ng jeep. Pero bago pa ako makapara ng sasakyan, may huminto na itim na kotse sa tapat ko.Bumaba ang salamin ng binatana at sumilip doon si Madam."Halika, hija. Ihatid na kita sa inyo.""Naku, Ma'am, nakakahiya po..." Mommy ng boss ko, ihahatid ako. Ayaw kong maging abusada."Sige na..." Kita ko sa mukha ni ma'am na hindi niya talaga ako titigilan."Salamat po, Madam.""Walang anuman, hija."Tinuro ko sa driver ang address namin. Habang nasa biyahe kami, nagkuwentuhan kami ni Madam tungkol sa mga bata na kasama ko sa bahay.Nauna ko na ding sinabi sa kaniya ang itsura ng aming tinitirhan na barung-barung. Baka mabigla siya."Dito na po ako," sabi ko sa driver. Luminga-linga si Madam sa buong paligid.Tinuro ko ang bahay namin. Kita ko ang pagkagulat sa kaniyang mukha."Diyan kayo nakatira?" Natatawa akong tumango."Ate!" sabay-sabay na tawag ng mga kapatid ko sa akin nang makita nila ako.Ang dudungis nila dahil galing sila sa maghapon na pangangalakal..Mukhang hindi naman nandiri si Madam sa kanila. Sa katunayan nga kita ko ang pagkamangha sa kaniyang mga mata."Boss ko pala," sabi ko sa mga kapatid ko.Nag-isang linya ang mga bata mula sa pinakamatanda gang sa pinakabata. Bibo nilang pinakilala ang mga sarili nila.Tuwang-tuwa naman si Ma'am."Kumain na ba kayo?" tanong niya sa mga ito."Opo, Ma'am. Kumain po kami ng tinapay kanina," sagot ni Badjao. Iyon lang siguro ang kinain nila ng tanghalian."Gusto niyong kumain sa labas?" nakangiting tanong ni Ma'am. Nagkatinginan sila bago sila sabay-sabay na umiling.Ngumiti ako. Kabilin-bilinan ko sa kanila na tigilan na nila ang pamamalimos."Come on, ililibre ko kayo. Ayaw niyo ba?"Alam kong gustong-gusto nila kaso alam nila ang number one rule ko."Petra, minsan lang ito. Tara na..." pangungumbinsi ni Ma'am sa akin."Sige po, Ma'am. Salamat po.""Mga bata, maghugas muna kayo at magpalit ng damit. Mga two minutes dapat bihis na kayo."Tumawa si Ma'am. "Kahit five minutes, ayos lang. Hindi tayo nagmamadali."Naglabas ng bangko ang mga bata. Mga plywood lang ito na napulot namin tapos ginawa naming upuan para may gamitin kami. Walang arte na umupo doon si Madam habang naghihintay kami sa mga bata.MASAYANG-MASAYA ang mga bata habang kumakain. Ang daming in-order ni ma'am para sa kanila. Ang sabi niya huwag daw silang mahiya, hindi naman daw araw-araw ito."Napakabuti mo, Petra," sabi ni Ma'am bago siya umalis. Nagsabi din siya na baka gusto kong magtrabaho sa kaniya kapag day off ko. Sino ba ako para tanggihan ang trabaho. Kailangan ko ng pagkakakitaan.KINAUMAGAHAN, may dumating na babae ni Sir. Dahil may ka-meeting si Sir na kasosyo niya, pinaghintay namin siya.Maarte ang babae. Maiksi ang suot na damit, kulot ang buhok at makapal ang kaniyang make up.Hawak niya ang kaniyang mamahaling celphone. Kung hindi nagdudutdot, may katawagan siya. English speaking. Mukha siyang yayamanin.Ibang mga mayaman na babae, hindi alam ang halaga nila. Binigyan sila ng kanilang mga magulang ng magandang buhay, pero sisirain lang nila ito dahil sa isang lalake na ilang babae na ang naimemesa. Ginagawang parausan.Ang babae na nagpunta noong interview ni Sir, hindi na ulit nagpunta. Ang sabi ni Mady, past time lang daw ito ni Sir. Mga nakikilala lang daw niya ito sa pinupuntahan niyang mga bar.PAGKATAPOS ng meeting ni Sir. Agad lumapit sa kaniya ang babae."Hi, babe!" Sinampay ng babae ang kaniyang kamay sa magkabilang balikat ni Sir.Nagkatinginan kami ni Mady. Gusto kong matawa dahil nagmukha kaming intrimitida at tsismosang kapitbahay."Tapos na ang meeting mo, wanna have lunch with me?" Hinaplos ng babae ang balikat ni Sir hanggang sa dibdib niya.Ngising-ngisi silang dalawa.Mukhang may mesahan na namang magaganap."Let's go?" tanong ng babae."Yes. We should go now. May mga tsismosa pa man din dito," sabi niya sabay sulyap sa akin.Kunwari nagtatrabaho naman ako."Sa Shangrila kaya tayo kumain," sabi ng babae. Shangrila, mall iyon tapos may hotel din yata.Tanghaling tapat. Naghohotel.PAGKAALIS nila, nag-lunch na din kami ni Mady sa may pantry. Birthday daw ng nanay niya kahapon kaya may dala siyang mga pagkain."Ano 'to?" tanong ko nang may iabot syang plastik.Agad ko itong tinignan. Damit."Regalo ko sa'yo," sabi niya.Nabili daw niya ito online pero hindi kasya sa kaniya. Nangako ako na babayaran ko siya sa sahod dahil nakakahiya. Mukhang kulang isang libo ang halaga nito."Naku, huwag na. Sa'yo na lang.""Isusuot ko ito bukas." Pinagmasdan ko ang damit. Tumawa siya."Oo, bagay iyan sa'yo. Agahan ko bukas, para ako ang unang makakita."ALAS-TRES ng hapon nang makabalik ng opisina si Sir. Mukhang napagod siya ng husto. Buti at nakapasok pa."Oh, Sir. Akala ko hindi ka na babalik?" biro ni Mady sa kaniya."Hindi na nga sana. Naalala ko may tsismosa pala dito..."Kunwari hindi ako affected. Tumawa pa nga ako. Masungit naman niya akong tinignan."Huwag ka ng magsalita pa," singhal niya sa akin nang ibubuka ko pa lang ang aking bibig. Tumawa na lang ako."SABI na, e. Bagay talaga sa'yo ang damit!" Nilapag ni Mady ang kaniyang bag. Tinitigan niya ulit ako mula ulo hanggang paa.Nakabili ako ng bagong sapatos kagabi sa ukay-ukayan, nilibre ito sa akin ng mga kapatid ko. Pinag-ipunan daw nila. Kailangan ko daw ng magandang damit at magandang sapatos para sa pagpasok ko sa trabaho."May dala din pala ako para sa'yo..."Binigyan niya ako ng bag."You're welcome..." aniya.Tote bag na tag-singkwenta lang kasi ang gamit ko sa pagpasok sa trabaho. Iyong leather na extra na bag ko sa bahay, nagbabakbak na kasi.Kung sa bangkay, naaagnas na. Baka mamaya madagdagan na naman ang panlalait sa akin ni Sir. Sabihin kabaong na lang ang kulang.Dahil maaga pa naman, inayusan ako ni Mady.Inahitan niya ang aking kilay. Tinanggal lang niya ang ilang nagkalat para magmukhang malinis. Pagkatapos ay ginuhitan niya ito ng lapis. Nilagyan din niya ako ng eyeliner at make up. Simple lang pero may nagbago sa aking itsura."Ewanl ko na lang kung laitin ka pa ni Sir."Kapag laitin niya ulit ako, masasapak ko na talaga siya.Pumasok si Sir sa kaniyang opisina na hindi man lang kami binabati o tinitignan ni Mady.Excited pa man din sana ako na makita ang reaksyon niya sa ayos ko ngayon.Nagpunta ako ng pantry upang ipagtimpla siya ng kape."May babae sa loob..." bulong ni Mady sabay turo sa may saradong pintuan ng opisina.Nilapag ko na muna ang tasa sa maliit na mesa sa gilid. Ang aga pa, may bisita na agad si Sir.Tsk. Palay na talaga ang lumalapit sa manok.Nagkatinginan kami ni Mady nang marinig namin ang tila nagtatalo na boses nina Sir at ng babae na kasama niya.Ilang sandali pa nga ay tumunog na ang intercom."Where's my coffee?" masungit niyang tanong.Kumatok ako ng dalawang beses bago ko tinulak ang pinto. Nakatayo si Sir habang nakapamewang. Ang babae naman ay nakatayo sa gilid ng chair niya.Nagsalubong ang aming mga mata ni Sir. Lihim akong napangisi nang napakurap-kurap siya habang nakatingin sa akin.Nagulat ako nang maglakad siya palapit sa akin.Dumikit pa siya sa akin na kinataka ko."I have a favor to ask..." bulong niya.Nagtatanong ang aking mga mata na tumingin sa kaniya."Magpanggap ka na girlfriend ko..." bulong niya ulit.Ano?"Milan, meet my girlfriend...""What?! Sinabi mo sa akin na single ka habang nakapatong ka sa akin nang isang gabi!"Aba! Walang hiya talaga ang lalakeng 'to!"Ano'ng girlfriend? Hindi niya ako girlfriend, uy!"Masama akong tinignan ni Sir."Wala akong nobyo na may AIDS noh! Eww!"Nanlalaki ang mata nila pareho. Hindi makapaniwala sa aking sinabi."Hindi ako pumapatol sa lalake na kung saan-saan at kani-kanino na lang pinapasok ang tubo. Lalo na sa mga butas na mukhang hindi malinis."At dahil doon sinabihan ako ni Sir na umuwi na ako.Binigyan niya ako ng three thousand, bayad daw sa ilang araw na pinasok ko.Dapat nga daw hindi na niya ako babayaran, ako pa daw ang magbabayad sa kaniya dahil sa paninira ko ng puri niya.May puri pa pala siya? Akala ko ubos na?Sinampal kasi siya ng babae kaya siguro nadoble pa ang galit niya sa akin.Nakakainis ang buset!Hindi ko sana kukunin ang pera, kaso sayang. Kailangan ko 'to. Pinagtrabahuan ko naman."Ano'ng nangyari?" naiiyak na tanong ni Mady.Tipid akong ngumiti sa kaniya."Sana hindi ka na lang kasi nagsalita pa."Hindi ako nagsisisi na ginawa ko iyon.Anong tingin sa akin ng babaerong 'to, na isa akong babaeng puwede niyang gamitin na lang?Ngayon na pasok sa taste niya ang suot ko, basta na lang akong ipakikilala na girlfriend niya?Samantalang nang nakaraang araw lang, diring diri siya sa akin.Di bale na lang.Maghahanap na lang ako ng ibang trabaho."Ate, ang aga pa, a...""Nasesante ako." Pinilit kong tumawa, ayaw kong malungkot ang mga bata dahil sa nangyari sa akin ngayong araw. Natahimik sila. Nagkatinginan. Kita ko ang awa sa kanilang mga mukha. "Huwag na kayong malungkot. Ayos lang iyon. Makakaraos din tayo.""Maganda kasi ang trabaho mo, Ate. Sayang naman. Bakit ka pala nasesante?""Gago kasi ang boss ko." Pinilit kong ngumiti. "Hayaan niyo na. Bad vibes iyon. Maglalaba na lang ako at maglilinis. Tapos mamayang hapon tutulak na tayo papuntang palengke."MADAMI kaming nabenta na gulay kinagabihan. Inabot pa kami ng alas-singko ng madaling araw. Sinamantala namin na madaming mamimili. Tulog kami hanggang sa tanghali. Kung hindi lang dahil sa katok ng may-ari ng tindahan, hindi pa kami magigising. May tumawag daw sa akin. Pinapapunta daw ako sa bahay niya. Ang mommy iyon ni Sir. Gusto akong magpart time sa kaniyang bahay. Baka magpapalinis o kaya magpapalaba. Nag-isip pa ako ng ilang sandali kung pupunta ako o hindi. K
"Maliit? Bulag ka ba?" naiirita niyang tanong. Pumalatak naman ako at hindi na siya pinansin. Nilagyan ko ng bagong punda ang dalawa niyang unan. "Sa laki at haba nito, kayang-kaya kang dalhin sa langit," sambit niya mula sa aking likuran. Kahit na nagulat ako sa pagkakita ko ng kaniyang titi, pinili kong magpanggap na hindi apektado. Mahirap na, baka samantalahin naman niya. Napakababaero pa naman ng gago Kita mo nga at likod ko lang ang nakita niya, pero nalilibugan na agad. Hindi nga kilala ang tao. Inikot ko ang aking mga mata sa mga binubulong-bulong niya. "Sus, baka basahan lang kita ng diyaryo."Tumawa siya. "Why don't you try me?" naghahamon niyang tanong. As if naman papatulan ko ang pinagsasabi niya. "No thanks. Ayokong magkasakit.""Wala akong sakit. Kahit magpunta pa tayo sa domtor."Seryoso? Loko-loko talaga 'tong lalakeng 'to. Bakit di na lang siya magbihis. Talagang pinag-aaksayahan pa niya ako ng oras para lang sa kagaguhan niya. As if madadala niya ako sa pa-ab
Three thousand pesos ang binigay ni Sir sa akin. Grabe, naglinis lang ako ng condo niya, nagka-three thousand pa ako. Inutusan ko ang kapatid ko na bumili ng karne ng manok sa may talipapa upang makapagluto na ako. "Wow! Masarap ang ulam natin!" takam na takam na sabi ni Popoy. "Oo, naman! Agahan ko nang magluto dahil maaga ulit tayo sa palengke," sabi ko. Kahit malaki ang kinita ko, kailangan pa din naming magtinda. Tuloy pa din ang plano ko na makapag-ipon at makaalis sa inuupahan naming barong-barong, kahit na wala na akong maayos na trabaho.Sipag, tiyaga at diskarte lang talaga ang kailangan. "Akala ko po ba wala ka ng trabaho, Ate?" tanong ni Popoy habang kumakain kami. "Wala na nga. Naalala niyo si Madam? Nanay siya ni boss, pinaglinis niya ako ng condo ni Sir.""Ah," sabay-sabay nilang sambit at tango. "Oo. At bukas, aalis ulit ako dahil ipaglalaba ko siya.""Okay, Ate.""Guwapo ng boss mo, Ate, ha. Bagay kayo..."Pumalatak ako. "Hindi ako type nun, no! Saka babaero iy
"Stop staring kung ayaw mong pakainin kita ng bell pepper diyan." Napangiwi ako. "Kadiri ka, oy!" "Ah, kadiri pala, huh?" Tumayo siya kaya agad naman akong tumakbo pero hinabol niya ako. "Hoy!" sigaw ko nang mahuli niya ako. Niyakap niya ako mula sa aking likod. Nanlaki ang aking mga mata nang maramdaman ko ang matigas niyang bell pepper. Tumutusok-tusok sa aking pwetan. "Joshua! Bitawan mo ako! Manyakis ka talaga!"Tumawa lang siya at sa halip na bitawan ako, inangat pa niya ako saka pinaikot-ikot. "Tumigil kang manyak ka! Yang titi mo, kumikiskis sa may puwet ko."Napalingon ako sa bandang pintuan nang makarinig ako ng mga tawa ng mga lalake. Nakangisi sila habang nakatingin sa amin ni Sir Joshua. Ang nakakainis, bigla na lang akong binitawan ni Joshua. Kamuntik pa akong sumubsob sa sahig. "Kaya pala ayaw tumambay sa penthouse," sabi ng isa. Basta na lang silang naglakad patungong sofa at prenteng naupo doon. "Iyon pala may hindi maiwan-iwan dito sa condo niya."Tinignan ako
Pagkatapos kumain bumalik ako sa paglalaba. Hapon na ng matapos ako. Tahimik na sa buong kabahayan. Mukhang umuwi na ang mga kaibigan ni Joshua. Wala din si Joshua sa sala. "Umalis kaya siya?" Sabi niya mag-grocery ako ngayon. Lumapit ako sa kaniyang kuwarto. Dinikit ko ang aking tenga sa may pintuan niyA. Wala naman akong ingay na naririnig mula sa loob. Pinihit ko ang pinto at sumilip. Walang tao pero nakita ko ang kaniyang celphone na nasa ibabaw ng kaniyang mesa. Isasara ko na sana ang pintuan nang marinig ko ang lagaslas ng tubig mula sa banyo at ang tila hirap na hirap na ungol ni Joshua mula sa loob. Naku! Mukhang napaano na siya! Baka nadulas siya at napilayan. O kaya naman ay nabagok ang kaniyang ulo. Nagmamadali akong lumapit sa labas ng banyo. Palakas nang palakas naman ang kaniyang nahihirapang ungol kaya agad kong pinihit ang pintuan. Hindi ito naka-locked."Sir!" nag-aalala kong tawag sa kaniya. "Ay!" Tili ko nang makita ko ang hubad na katawan niya. Nakatayo siy
Pinagtulungan naming ibaba mula sa kaniyang sasakyan ang mga pinamili namin. Mabuti na lang at may dalawang staff ng condo ang lumapit sa amin upang tumulong. May dala silang cart. Sila na din ang nagtulak ng cart hanggang sa elevator. Hinatid din nila kami hanggang sa unit ni Joshua. Napangiti ako nang abutan sila ni Joshua ng pera. Tinanggihan pa nila ito pero pinilit ni Joshua na kunin na nila. Mabait naman pala ang mokong na 'to. ANG mga fresh goods ay nilagay ko muna sa sink. Uunahin kong ayusin ang mga pinamili niyang groceries. "Bakit mo binabalik?" nagtataka kong tanong nang ibalik niya sa karton ang ilang mga delata at instant noodles na nilabas ko na. "Sa'yo ang mga ito," aniya na kinagulat ko. Halos lahat ng delata ay nilagay niya sa karton. Iilan lang ang tinabi niya para sa kaniya. Dalawang karton lahat ng binili niya ay ibibigay niya sa akin? Kumunot ang noo ko. At ilang sandali pa nga ay nagkaroon na ako ng hindi magandang kutob sa kaniya. "Umamin ka nga!" "
"Shuta naman!" Inis kong tinignan ang aking damit na natapunan ng tinimpla kong Milo. "Sorry, Ate," hinging paumanhin ni Badjao sa akin. Nawalan siya nang balanse kaya nasanggi niya ako. Ito ang damit na binigay sa akin ni Mady. Tsk! Ang ganda na ng ayos ko, e. Agad kong hinalungkat ang mga damit ko na nakalagay sa karton. Wala kaming cabinet kaya sa karton lang nakalagay ang mga damit namin. Ano kaya ang isusuot ko nito? Gusot-gusot pa man din ang iba. May tshirt akong puti na fitted, iyon lang ang hindi gusot. Hindi naman mukhang luma kaya okay lang siguro na ito ang isuot ko sa opisina. May bulaklakin akong palda na abot hanggang baba ng aking tuhod. Medyo luma na ito kaso wala akong magagawa dahil ito lang ang hindi lukot ng husto. Bahala na kung masabihan na naman ako ni Joshua nang kung ano-ano. Kaysa ma-late ako. "Good morning," bati ko kay Mady. Abala siya sa pag-aayos ng kaniyang sarili kaya hindi niya napansin ang pagdating ko. "Wala pa po si Si—Petra?!" Literal na
"Ano po iyon, Sir?" Pinilit kong ngumiti kahit na ang totoo ay inis na ako sa inaasal niya. "Ayusin mo itong mga papeles," utos niya. Agad kong dinampot ang mga papeles na tinuro niya. Tumalikod na ako nang tawagin ulit niya ako. "Bakit, Sir?" tanong ko. "Saan ka pupunta? Dito ka lang," aniya sabay turo sa upuan na nasa harapan ng kaniyang mesa. Palihim akong umirap bago ako naupo sa tinuro niyang upuan. Sinimulan kong gawin ang inuutos niya nang biglang may sumagi sa aking isipan. Napapangiwi ako habang iniisa-isa kong ayusin ang mga papel. Nagkasalubong ang mga mata namin ni Joshua. Mukhang napansin niya ang pagkakalukot ng aking mukha. Tinaasan niya ako ng kilay."Sa labas na lang ako," sabi ko. "Hindi ako makapag-concentrate sa trabaho," nakanguso kong dagdag. "No. Dito ka lang. Do your job."Bumuntong hininga ako at sinikap na gawin ng maayos ang trabaho. Bakit ba ayaw maalis sa aking utak ang mga malalaswa na bagay na nasaksihan ko noon dito sa kaniyang opisina. Tinapik